Zazaca Temel Dil Dersleri
         İlhami Sertkaya

Ders: 2

ZAZACA’DA BAZI BAGLAÇLAR
1- EKE: Eğer, şayet
2- KE: (a- şartlı durumları belirtir b- aktif durumlarda yapan, eden halleri belirtir)
3- ÇIKE: Ne ki, çünkü
4- OXRO KE: Meğerki (oysaki)
5- ÇI ESTO KE: Ne var ki
6- COKA KE: Ondandır ki, o nedenledir ki,
7- SEBA KE: (...dığından, ...duğundan dolayı) o nedenle
8- ÇI HÊFO KE: Ne yazık ki, maalesef
9- U:  ve
10- EBE:  İle

1- EKE ile ilgili örnekler:
a- EKE ez non bori, bena mırd: Eğer ekmek yersem, tok olurum
b- Ez bena mırd EKE ez non bori: Ben tok olurum, eğer ekmek yersem
c- EKE (ez )zonê ma qesi bıkeri, şa bena: Eger (ben) dilimizi konuşursam, mutlu olurum
d- (ez) şa bena EKE zonê ma qesi bıkeri: (Ben) mutlu olurum eğer dilimizle konuşursam
e- EKE (ez) to reyna bıveni, zaf kêfweş bena: Seni bir daha görürsem eğer, çok neşeli olurum.
f- (ez) zaf kêfweş bena EKE to reyna bıveni: Çok neşeli olurum eğer seni bir daha görürsem
g- EKE (tı) wazena ma qesi bıkıme: Eğer(sen) istiyorsan biz konuşalım
h- (ma) qesi bıkıme EKE tı wazena: (Biz) konuşalım eğer sen istiyorsan.

2- KE bağlacı ile ilgili örnekler:
a- Cenika KE yêna: Gelen kadın
b- MerıkoKE yêno: Gelen adam
c- DewaKE asena: Görülen köy
d- DomanoKE berbeno: Aglayan çocuk
e- KesoKE huno: Gülen kişi
f- KênekaKE benuşt çuna: Sakız çiğneyen kız
g- NeweşoKE naleno: İnleyen hasta
h- CenikaKE yena, cirana mın a: Gelen kadın benim komşumdur.
ı- MerıkoKE E sono braye mıno: Giden adam kardeşimdir.
i- DewaKE asena dewa mawa: Görülen köy bizim köyümüzdür.
j- DomanoKE berbeno neweso: Ağlayan çocuk hastadır.
k- KesoKE huno dewıjé mao: Gülen kişi bizim köylümüzdür.
l- KênekaKE benuşt cuna wastiya mına: Sakız çiğneyen kız benim sevgilimdir.
m- NewesoKE naleno apé mıno: İnleyen hasta benim amcamdır.

KE bağlacına bir başka fonksiyondan örnekler:
a-  Tı KE yena, ez yena: Sen geliyorsan ben gelirim.
b- Tı KE vesana non bore: Açsan ekmek ye.
c- Zımıstan KE béro, ez sona xarpıt: Kış gelirse ben elazıga giderim.
d- Ez KE to vénena, zeré mın veşeno: Seni görürsem içim yanıyor.
e- Tı KE soré ez berbena: Sen gidersen ağlarım.
f- Welaté ma KE xoserbo,ma zone xo mekteban de mısenime: Ülkemiz bağımsız olursa biz dilimizi okullarda öğreneceğiz.
g- Kam KE baqılo zonê xo mıseno: Kim akılıysa dilini öğrenir.
h- Tı KE newesa, mé: Sen hastaysan gelme.
ı- Tı KE mı fam nêkena ez sebıkerine?: Sen beni anlamıyorsan ben ne yapayım?

3-ÇIKE ile ilgili örnekler:
a- Ez ebe to qesi nekena, ÇIKE tı newazena mın fam bıkerê: Ben senin ile konuşmuyorum çünkü sen beni  anlamak istemiyorsun.
b- Ez neşıkina bıwani, ÇIKE ez neşiya mekteb: Ben okuyamıyorum çünkü ben okula gitmedim.
c- Ez beşe nekena na kemere berz bıkerine, ÇIKE zaf gırana: Ben bu taşı kaldıramıyorum, çünkü çok ağırdır.
d- Ez neşıkina muzırde ravéri, ÇIKE aj(z)me nezanena: Ben Munzur’dan geçemem, çünkü yüzme bilmiyorum.
e- Ez are nekena,ÇIKE ez mırda: Ben kahvaltı yapmıyorum, çünkü ben tokum.
f- A tersena, ÇIKE a tersonek a: O(Dişil) korkuyor, çünkü o korkaktır.
g- O terseno, ÇIKE o tersonek o: O(eril) korkuyor, çünkü o korkaktır.
h- Ma nıka sonime, ÇIKE dereng o: Biz şimdi gidiyoruz, çünkü geçtir.

4-OXRO KE ile ilgili örnekler:
a- Mın wast ez sori kê ciranê xo, OXRO KE ciranê mın kê de niyo: Komşumun evine gitmek istedim, oysaki komşum evde değil.
b- Lerzan ewro niyame kar, OXRO KE nêweşo: Lerzan bugün işe gelmedi, oysaki (meğerki) hastadır.
c- Trêne niyame, OXRO KE mın trêne remna: Tren gelmedi, oysa ki ben treni kaçırmışım.

5- ÇI ESTO KE ile ilgili örnekler:
a- Ez wazena tayêna vındine, ÇI ESTO KE waxtê mın çin o: Biraz daha kalmak istiyorum, ne var ki zamanım yok
b- No doman wazeno bıwano ÇI ESTO KE bê kes o: Bu çocuk okumak istiyor, ne var ki kimsesizdir.
c- No bostan zaf weş o, ÇI ESTO KE wayir merd: Bu bahçe çok hoştur, ne var ki sahibi öldü.

6- COKA KE ile ilgili örnekler:
a- Şıliye varena, COKA KE ez niyama: Yağıyor ondan dolayı gelmedim.
b- Waxtê mın çini bi, COKA KE mın to ra telefon nêkerd: Zamanım yoktu ondan dolayı sana telefon etmedim.
c- Raya mın duriya, COKA KE ez wazena nıka sorine: Yolum uzaktır, ondandır şimdi gitmek istiyorum.

7- SEBA KE ile ilgili örnekler:
a- Ez şona üniversita, SEBA KE wazena bıbi malım, wanena: Okuyup öğretmen olmak istediğim için üniversiteye gidiyorum.
b- SEBA KE meymanê mın ame, ez ewro kê de menda: Mısafirim geldiği için, bu gün evde kaldım.
c- Ez her amnan sona dewe, SEBA KE ez dewe hes kena: Her yaz köye gidiyorum, köyü sevdiğim için.
d- SEBA KE ez dewe hes kena, her amnan sona dewe: Köyü sevdiğim için, her yaz köye giderim.

8- ÇI HÊFO KE ile ilgili örnekler:
a- Mın wast   şıma bıvêni, ÇI HÊFO KE şıma şi bi: Sizi görmek isterdim, maalesef (ne yazık ki) siz itmiştiniz.
b- A roce wêyve çini bi, ÇI HÊFO KE hard lerca: O gün düğün yoktu, ne yazık ki (maalesef) deprem oldu.
c- Ciranê mın kar ca vırda, ÇI HÊFO KE nêweş o: Komşum işi bıraktı maalesef (ne yazık ki) hastadır.

9-U ile ilgili örnekler:
a- Çep U rast: Sol ve sağ.
b-Ez U to: Ben ve sen.
c-Cafer şi U ame: Cafer gitti ve geldi.
d- Dewa ma U dewa şıma: Bizim köy ve sizin köy
e-Cênike U kêneke piya şi: Kadın ve kız birlikte gittiler.

10-EBE ile ilgili örnekler:
a-Ez EBE zengel hard kınena: Ben kazma ile yer kazıyorum.
b-Hesen EBE trêne sono kar: Hasan tren ile işe gidiyor.
c-Hunermend EBE hunerê xo kıfş beno: Sanatçı sanatı ile belli olur.